نمی‌توان با قطعیت گفت آرائی که از دادگاه‌ها صادر می‌شود مطلقا صحیح و مطابق قانون و شرع هستند بلکه قضاتی وجود دارند که از روی غرض ورزی و یا بدون سوء‌نیت آرایی صادر می‌کنند که خلاف قانون و یا شرع است. بنابراین قانون برای حل مشکلاتی از این دست راه حل مخصوص به خود را قرار داده است. در صورت بروز چنین مشکلی اشخاص با فرجام خواهی از رای خود، خواستار بررسی مجدد رای و انطباق دادن رای با قانون و شرع هستند، دادگاه نیز موظف است به این امر ترتیب اثر دهد. فرجام خواهی خود از مبحث‌های پیچیده در قانون است که در ادامه مطلب به آن خواهیم پرداخت.

 منبع : فرجام خواهی

فرجام

از نظر حقوقی، تشخیص انطباق یا عدم انطباق رای مورد درخواست فرجام با شرع و قانون تعریف شده است. به زبان ساده‌تر می‌توان گفت از رای‌ای که صادر شده در دیوان عالی کشور به این دلیل که با موازین شرعی یا مقررات قانونی مخالف است شکایت می‌شود.

با توجه به آن چه گفته شد فرجام‌خواهی رسیدگی شکلی است نه ماهوی چون دیوان وارد ماهیت دعوا نمی‌شود و فقط رای صادره را بررسی می‌کند در صورتی که رای صادره ایراد داشته باشد دیوان فقط رای را نقض می‌کند و رسیدگی مجدد را به دادگاه بدوی یا تجدیدنظر واگذار می‌کند.

آرای قابل فرجام

آرای قابل فرجام صادره از دادگاه تجدیدنظر

۱.احکام راجع به ازدواج و فسخ آن، طلاق، نسب، حجر و وقف.

۲.قرار‌های ابطال دادخواست، رد دادخواست، عدم اهلیت یکی از طرفین، سقوط، رد و عدم استماع دعوا.

آرای قابل فرجام صادره از دادگاه بدوی

علاوه بر موارد گفته شده در بند قبلی:

۱.دعاوی که خواسته آن‌ها بیش از ۲۰میلیون ریال باشد.

۲. دعاوی راجع به ثلث، حبس و تولیت.

آرای صادره از دادگاه کیفری

طبق قانون آیین دادرسی کیفری در مواردی که رای دادگاه توام با محکومیت به پرداخت دیه، ارش یا ضرر و زیان است هرگاه یکی از جنبه‌های مزبور قابل‌فرجام باشد جنبه‌های دیگر رای نیز به تبع آن حسب مورد قابل‌فرجام است.

آرای غیر قابل فرجام خواهی

در برخی موارد حکم یا قراری که در شمار آرای قابل‌فرجام محسوب شده در یک پرونده قابلیت فرجام‌خواهی خود را از دست می‌دهد.

این موارد عبارتند از:

۱.آرای مستند به اقرار قاطع دعوا.

۲.آرای مستند به نظر یک یا چند کارشناس که طرفین کتبا رای ایشان را قاطع دعوا دانسته‌اند.

۳.آرای مستند به سوگند قاطع دعوا.

۴.آرایی که طرفین حق فرجام‌خواهی خود را نسبت به آن ساقط کرده باشند.

۵.آرایی که به موجب قوانین خاص غیرقابل‌فرجام می‌باشند.

جهات فرجام خواهی

۱.دادگاه صادر کننده رای صلاحیت ذاتی رسیدگی به موضوع را نداشته باشد.

۲.رای خلاف شرع و قانون صادر شده است.

۳.عدم رعایت اصول دادرسی و قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوا اگر انقدر مهم باشد که رای را از اعتبار قانونی بیندازد.

۴.آرای مغایر با یکدیگر، بدون سبب قانونی در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوا صادر شده باشد.

۵.تحقیقات انجام شده ناقص بوده و یا به دلایل و دفاعیات طرفین توجه نشده باشد.

۶.تعارض بین اسباب موجهه رای و منطوق رای.

۷.قاضی تفسیر نادرستی از قرارداد ارائه کرده باشد.

۸.عدم صحت مدارک و اسنادی که مبنای رای قرار گرفته ثابت شود.

مهلت فرجام خواهی

مهلت درخواست فرجام خواهی برای ساکنان ایران ۲۰ روز و برای اشخاص مقیم خارج ۲ماه است.

شرایط دادخواست فرجام | فرجام خواهی

شرایطی که در دادخواست فرجام باید رعایت شود از قرار ذیل است:

۱.ذکر نام و نام خانوادگی و اقامتگاه فرجام خواه و وکیل او.

۲.ذکر نام و نام خانوادگی و اقامتگاه فرجام خوانده.

۳.ذکر شماره رای مورد فرجام.

۴.ذکر شماره شعبه و نام دادگاه صادر کننده رای.

۵.ذکر تاریخ ابلاغ رای.

۶.ذکر ادله و منضمات دادخواست فرجام‌خواهی.

۷.ضمیمه کردن لایحه به دادخواست فرجام الزامی است.

۸.ضمیمه کردن تصویر دادنامه مورد اعتراض به دادخواست فرجام الزامی است.

۹.اگر دادخواست فرجام توسط نماینده محکوم‌علیه تقدیم شود نماینده باید تصویر سندی که سمت او را اثبات می‌کند به دادخواست فرجام منضم کند.

ضمانت اجرای شرایط دادخواست فرجام | فرجام خواهی

۱.اگر نقص دادخواست فرجام ناشی از عدم درج نام یا اقامتگاه فرجام خواه یا وکیل او باشد مدیر دفتر شعبه صادر کننده رای فرجام خواسته، دادخواست را تا پایان مهلت فرجام متوقف نگه می‌دارد اگر دادخواست فرجام تکمیل نشود قرار رد دادخواست فرجام صادر می‌شود. این قرار ظرف۲۰روز قابل اعتراض در دیوان عالی کشور است.

۲.اگر نقص دادخواست فرجام به دلیل عدم رعایت سایر شرایط باشد مدیر دفتر خطاب به دادخواست دهنده اخطار رفع نقص صادر و به او ۱۰روز مهلت می‌دهد. در صورت عدم رفع نقص قاضی قرار رد دادخواست را صادر می‌کند این قرار ظرف ۲۰روز قابل اعتراض در دیوان عالی کشور است.

رسیدگی در دیوان عالی کشور

پس از اینکه دادخواست فرجامی به دیوان عالی کشور آمد مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت یا رای صادر شده ابرام ( تایید ) می‌گردد یا اینکه نقض می‌شود.

توصیه می‌کنیم مقاله دیوان عالی کشور چیست را مطالعه نمایید.

رای ابرام

شعبه دیوان عالی کشور پس از رسیدگی با نظر اکثریت اعضا، چنانچه رای صادره را مطابق قانون و دلایل موجود در پرونده تشخیص دهد ضمن ابرام آن، پرونده را به دادگاه صادر کننده رای اعاده می‌کند.

ابرام رای ممکن است به این سبب باشد که به تشخیص دیوان عالی کشور، اعتراضات فرجام خواه در محدوده هیچ یک از موارد نقض جای نمی‌گیرد و موجب نقضی نیز در رای دیده نمی‌شود.

نقض رای و اقدامات پس از آن

در صورتی که دیوان عالی کشور پس از رسیدگی یکی از موجبات نقض را در رای فرجام خواسته ببیند رای را به شرح زیر نقض و به ترتیب آتی اقدام می‌کند:

۱.نقض رای به سبب عدم صلاحیت دادگاه.

در این وضعیت پرونده برای رسیدگی به مرجع صالح ارجاع می‌گردد.

۲.نقض قرار.

در صورتی که رای فرجام خواسته به صورت قرار بوده و نقض شود پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادر کننده قرار اعاده می گردد.

منظور از قرار در این مورد قرارهای قاطع دعوا است مثل قرار ابطال دادخواست.

۳.نقض حکم به علت نقص تحقیقات.

در این حالت دیوان عالی کشور مکلف است نواقص تحقیقات را به صورت یکجا و مشروح بنویسد و دادگاه مرجوع‌الیه نیز باید تحقیقات موردنظر دیوان عالی کشور را انجام داده و با در نظر گرفتن آن‌ها اقدام به صدور رای شایسته کند.

۴.نقض رای به علت مغایرت با رای دیگر.

در صورتی که آرای مغایر صادر شده باشد رای جدید بی‌اعتبار بوده و به درخواست ذی نفع، بی‌اعتباری آن اعلام می‌شود. رای نخست نیز در صورت وجود هر یک از موارد نقض، نقض می‌گردد اعم از اینکه آرای مزبور از یک دادگاه یا دادگاه‌های متعدد صادر شده باشند.

۵.نقض رای به سایر جهات.

در صورتی که رای فرجام‌خواسته به عللی غیر از موارد یاد شده نقض گردد پرونده به شعبه دیگر از همان حوزه دادگاه صادر کننده رای نقض شده فرستاده می‌شود. اگر آن حوزه بیشتر از یک شعبه دادگاه نداشته باشد به نزدیک‌ترین دادگاه حوزه دیگر فرستاده می‌شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص فرجام خواهی، به کانال تلگرام حقوقی وکیل دات کام مراجعه نمایید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی وکیل دات کام نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی وکیل دات کام به سوالات شما عزیزان پیرامون فرجام خواهی پاسخ دهند.